Nieuwsbrief april 2010

Nieuwsbrief April 2010

Nieuwsbrief 1-1: 8 april 2010

Voor u ligt de eerste nieuwsbrief van het Meldpunt Vreemdelingendetentie dat Stichting LOS in februari 2010 is gestart. In deze nieuwsbrief wordt eerst de stand van zaken bij het meldpunt uiteengezet. Vervolgens worden recent verschenen rapporten over dit thema besproken, wordt relevante rechtspraak toegelicht en worden overige ontwikkelingen beschreven.

  1. De stand van zaken

Het Meldpunt Vreemdelingendetentie is sinds 10 februari operationeel. Sindsdien is een twintigtal meldingen binnengekomen met vaak meerdere klachten. Hier een kort overzicht van het soort meldingen dat is doorgegeven. Bij een aantal meldingen loopt een klachtenprocedure bij de Commissie van Toezicht, andere meldingen worden verder uitgezocht en weer andere meldingen blijken niet klachtwaardig te zijn. Deze worden slechts geregistreerd om later aan te tonen dat deze aspecten van de detentieomstandigheden als problematisch worden ervaren.

 

De invoer van kleding en verzorgingsproducten

De eerste melding ging over de invoer en de beschikbaarheid van kleding. Een man had slechts de kleren die hij droeg bij zijn aanhouding tot zijn beschikking. Hij kon geen kleding invoeren en kreeg geen kleding ter beschikking gesteld. Hij had hierdoor gedurende vijf weken slechts één paar ondergoed, één paar schoenen, één broek en één trui. Hij moest dan ook kleding van andere mannen op de afdeling lenen om schone kleding aan te trekken. Dit staat niet op zichzelf: Stichting LOS en ook andere organisaties hebben vaker dergelijke signalen ontvangen.

Daarnaast kwam er een melding binnen over de invoer van verzorgingsproducten. Een Afrikaanse jongen had huidproblemen waar hij een speciale zalf voor nodig had. Deze was niet verkrijgbaar in het detentiecentrum, maar mocht ook niet worden ingevoerd. Deze man heeft hierdoor meer dan nodig last gekregen van zijn huid.

 

Het gebruik van afzonderings- en isoleercellen

Er zijn verschillende meldingen binnengekomen over het gebruik van afzonderings- en isoleercellen. De meldingen gaan over de aanleiding voor de toepassing van de afzonderings/isoleercel en over de manier waarop iemand in de afzonderings/isoleercel is geplaatst.

Zo zijn er verschillende meldingen binnengekomen over de aanleiding voor de plaatsing in afzondering. Uit één verhaal bleek bijvoorbeeld dat een man had geklaagd over zijn medicatie omdat hij de verkeerde medicatie had gekregen. De detentietoezichthouder gaf aan dat deze man even moest wachten en liep weg. De betrokken man dacht dat hij zijn medicatie ging halen. Maar toen de detentietoezichthouder terug kwam, werd hij in afzondering geplaatst. Hier heeft hij vervolgens meerdere dagen heeft moeten verblijven.

Ook zijn er meldingen gedaan over de wijze waarop mensen in afzondering zijn geplaatst en het geweld dat hierbij zou zijn gebruikt bij het plaatsen in afzondering. Zo is er een melding binnengekomen van een man die ter bescherming in afzondering werd geplaatst. Hier werd hij met zijn boeien nog aan ontkleed waardoor hij meerdere blauwe plekken opgelopen zou hebben. Het is vanwege de uitzetting van deze man echter niet meer mogelijk deze melding nader te onderzoeken.

 

De medische zorg

Vooralsnog zijn de meeste klachten binnengekomen over de medische zorg in detentie. Deze klachten gaan over het ontbreken van de benodigde zorg, het niet geopereerd kunnen worden in verband met ontslag, het veelvuldig verstrekken van paracetamol, het niet bieden van de juiste nazorg, het niet in kunnen zien van het eigen medisch dossier en de gebrekkige communicatie over de medische problematiek.

 

Het eten

Ook het eten is onderwerp van meldingen. De vreemdelingen in detentie krijgen twee broodmaaltijden met beleg en drankjes, een warme magnetronmaaltijd, koffie/thee en fruit. Daarnaast kunnen zij in de winkel nog aanvullende etenswaren en dranken bestellen. Het eten dat wordt verstrekt wordt lang niet altijd gewaardeerd. Uit een melding blijkt bijvoorbeeld dat de gedetineerde vreemdelingen hun warme maaltijd niet ’s avonds kunnen nuttigen, omdat ze dan op cel verblijven en hier geen magnetron hebben om deze op te warmen. Zij dienen daarom voor 5:00 uur hun warme maaltijd te gebruiken. Daarnaast is er een melding binnen gekomen over het gebrek aan variatie in de maaltijden. Vreemdelingen moeten bij aankomst in detentie aangeven of zij rijst of aardappelen willen eten. Dit kunnen zij tijdens hun detentie nog éénmaal veranderen. Dit betekent dan dat zij elke dag rijst (of verwanten) of elke dag aardappelen krijgen. De melder vraagt zich af waarom er geen optie bestaat om een combinatie van rijst en aardappelen te krijgen zodat er enige variatie in het eten is.

 

De bejegening

Ook de bejegening tijdens de detentie is al herhaaldelijk onderwerp van melding geweest. De meldingen richten zich op de behandeling door detentietoezichthouders. Sommige van hen zouden niet op de hoogte zijn van de reden van detentie (illegaal verblijf, en niet het plegen van een strafbaar feit). Dit kan resulteren in intimidatie, kleinerende opmerkingen en het frustreren van vreemdelingen. Zo is er bijvoorbeeld een melding binnengekomen van een man die vroeg om wc-papier kort voordat hij ’s avonds weer in zijn cel ingesloten zou worden. De bewaarder was hier niet blij mee. Hij begon te mopperen en vroeg of de vreemdeling hier niet eerder aan had kunnen denken. Toen hij de wc-rol overhandigde, zei hij: “Hier dan. En nu wegwezen.” Andere voorbeelden gaan over het niet mogen verzetten van de televisie terwijl niemand kijkt, het herhaaldelijk op de deur kloppen tijdens de nacht en het gebruik van vervelende, kleinerende woorden en het onnodig laten zien van de macht. Hier zijn wel klachten over ingediend bij de Commissie van Toezicht, maar deze worden vrijwel altijd ongegrond geklaard vanwege gebrek aan bewijs.

 

De klachtenprocedures

Verder zijn er ook meerdere meldingen binnengekomen over de klachtenprocedures in detentie. Zo werd in één melding geschreven dat het lang duurt voordat er op klachten gereageerd wordt. In een andere melding werd aangegeven dat het niet mogelijk was klachten te bewijzen voor de Commissie van Toezicht. Het gaat vaak om een voorval tussen gedetineerde en toezichthouder. Dan is het niet meer te achterhalen wat er is gebeurd met als gevolg dat de klacht ongegrond wordt verklaard. Er worden namelijk niet vaak aanvullende getuigen gehoord. Een paar vreemdelingen heeft hierdoor het vertrouwen in de Commissie van Toezicht verloren.

 

Overige thema’s

Tot slot zijn er nog meldingen binnengekomen over de volgende thema’s:

– de aanwezigheid van zwangere vrouwen in detentie;

– de bezoektijden;

– een grootschalige hongerstaking;

– de vele overplaatsingen tijdens de detentie;

– het verplichte delen van een cel met mensen die roken;

– de hoge prijzen in de detentiewinkel;

– het gebrek aan privacy tijdens het bezoek/tijdens het bellen;

– en de grote afstand tussen het detentiecentrum en de woonplaats van familie.

 

  1. Recent verschenen documentatie over vreemdelingendetentie

Er zijn recent verschillende rapporten verschenen over vreemdelingendetentie. Hier volgt een korte samenvatting van deze rapporten.

Rapport Inspectie voor de Sanctietoepassing over het detentiecentrum te Zaandam

De Inspectie is momenteel bezig met de doorlichting van de verschillende detentiecentra voor vreemdelingen. Het rapport over Zaandam is als eerste klaar. De Inspectie schrijft hierin dat de vreemdelingenbewaring in dit detentiecentrum grotendeels naar behoren ten uitvoer wordt gelegd. Er is echter ook kritiek op een aantal punten. Zo vindt de Inspectie het activiteitenprogramma erg beperkt. Daarnaast laat de psychomedische zorg te wensen over. Ander zorgpunt betreft de frequente toepassing van afzondering van vreemdelingen, vooral vanwege verbaal of fysiek geweld. En ook verdient de beklagprocedure verbetering. Verder schrijft de Inspectie dat de toezichthouders de ingesloten vreemdelingen humaan en respectvol bejegenen. Wel zijn er nog verschillen tussen de afdelingen en tussen individuele toezichthouders waardoor vreemdelingen niet altijd weten waar zij aan toe zijn. De Inspectie vraagt zich bovendien af of toezichthouders wel voldoende in staat zijn in het deëscaleren van conflicten opdat agressie voorkomen of beperkt wordt en uiteindelijk de noodzaak tot afzondering vervalt. Overige kritiek richt zich op de geringe bekendheid met de functie van het juridisch loket, de beperkte mogelijkheden zich te oriënteren op het beoogde land van terugkeer en de interne communicatie. Er worden 34 aanbevelingen gedaan om de situatie in het detentiecentrum te verbeteren.

Zie: www.inspectiesanctietoepassing.nl

 

Rapport Inspectie voor de gezondheidszorg over de medische diensten in detentiecentra

De Inspectie voor de gezondheidszorg heeft in augustus en september 2009 de medische diensten in de detentiecentra onderzocht. Dit rapport is in februari 2010 openbaar gemaakt. De Inspectie schrijft dat de zorg in de detentiecentra zodanig is georganiseerd dat het bieden van verantwoorde en veilige zorg mogelijk is. Dit betekent echter niet dat er geen risico’s zijn of mogelijkheden tot verbetering. De inspectie signaleert namelijk wel knelpunten die kunnen leiden tot verminderde toegang tot deskundige zorg of verminderde continuïteit van zorg. Zo kent de zorg in avond, nacht en weekend diverse risico’s, zoals minder deskundige artsen, ongewenst gebruik van de noodvoorraad medicatie, lange aanrijdtijd van artsen en onvolledig ingevulde probleemlijsten in het elektronisch medisch dossier. Ook is de continuïteit van zorg na detentie onvoldoende protocollair geregeld waardoor gedetineerden soms zonder noodzakelijke vervolgzorg of zorgdossier op straat staan. Verder is bij de detentiecentra alleen de staf in vaste dienst. Bijna alle overige medewerkers zijn aangesteld via detacheringsovereenkomsten wat kan leiden tot discontinuïteit en het verloren gaan van opgebouwde deskundigheid. Daarnaast is de psychologische zorg erg afhankelijk van de ervaring en kennis van de individuele psycholoog. Verder is te weinig systematische aandacht voor de preventie van schade die mogelijk wordt veroorzaakt door verblijf in de isoleercel. Tevens is de privacy van gedetineerden onvoldoende geborgd bij de schriftelijke aanvraag voor een bezoek aan de medische dienst en soms tijdens het spreekuur. En tot slot bestaan er beperkingen bij de toegang tot tweedelijnszorg: handboeien en/of broekstok vormen een drempel bij het vragen van deze zorg, vervoer kan niet altijd tijdig geregeld worden en ontslag uit detentie kan voorkomen dat noodzakelijk medisch onderzoek plaatsvindt. Dit belemmert het bieden van de benodigde zorg.

Zie: www.igz.nl

 

Resolutie van de Raad van Europa over de detentie van asielzoekers en irreguliere migranten in Europa

Het Comité voor Migratie, Vluchtelingen en Bevolking van de Raad van Europa heeft in januari van dit jaar een rapport uitgebracht over detentie van asielzoekers en irreguliere migranten in Europa. Aanleiding voor het rapport was de substantiële toename in het gebruik van vreemdelingendetentie binnen Europa de afgelopen jaren. Het Comité schrijft dat het juridisch kader vaak verkeerd begrepen. Het automatisch gebruik van detentie vormt aanleiding tot serieuze problemen. Zo wordt detentie te vaak gebruikt als standaardmiddel in plaats van als uiterst redmiddel, worden alternatieven voor detentie te weinig gebruikt en zijn de omstandigheden en de rechtsbescherming vaak slechter dan voor gedetineerden in strafrechtelijke detentie. In dit rapport wordt daarom getracht tien beginselen ten aanzien van de rechtmatigheid van de detentie van asielzoekers en irreguliere migranten te verduidelijken. Verder worden vijftien Europese regels naar voren gebracht waar de detentieomstandigheden minimaal aan zouden moeten voldoen en welke door de lidstaten gegarandeerd zouden moeten worden. En tot slot wordt in het rapport ingegaan op alternatieven voor detentie en de effectiviteit van deze alternatieven. Dit heeft geresulteerd in een resolutie van de Raad van Europa ten aanzien van minimumstandaarden voor de detentie van asielzoekers en irreguliere migranten.

Zie voor de resolutie: www.assembly.coe.int

Zie voor het rapport: www.assembly.coe.int

 

  1. Relevante rechtspraak

Bejegeningsklacht tegen regievoerder DT&V gegrond verklaard

Een vreemdeling heeft vanuit het detentiecentrum Dordrecht een klacht ingediend tegen een regievoerder van de Dienst Terugkeer en Vertrek. De regievoerder had ten eerste zijn bezoekuur verstoord en ten tweede de partner aangesproken na afloop van dit bezoekuur. Beide klachten zijn gegrond verklaard. De DT&V stelt als volgt: mede gezien de in 2009 aangepaste afspraken betreffende het aanspreken van vreemdelingen en bezoek tijdens bezoekuur acht de DT&V een voorval als zich heeft voorgedaan ongewenst. Daarnaast had op basis van het voorval in de bezoekerszaal de betreffende regievoerder moeten concluderen dat het aanspreken van de partner bij de uitgang in onderhavig casus als ongewenst zou worden gezien. De DT&V concludeert dan ook dat de bejegeningsklacht, met bestrekking tot het verstoren van het bezoekuur en het nadien aanspreken van de partner, gegrond is. Bovenstaande conclusie wordt met beklaagde besproken en voorts zal erop worden toegezien dat soortgelijke ongewenste situaties zich niet zullen voordoen.

Deze uitspraak is niet openbaar, maar op te vragen bij Stichting LOS.

 

Invoer Franstalige roman in vreemdelingendetentie door RSJ verboden

Advocaat had een Franstalige roman naar zijn cliënt in detentiecentrum Alphen aan de Rijn gestuurd, maar klager mocht het boek niet meenemen naar zijn cel. Advocaat en cliënt hebben hiertegen een klacht ingediend. Maar deze is in eerste instantie door de Commissie van Toezicht en later ook door de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming ongegrond verklaard.

De Raad volgt de Commissie van toezicht die als volgt stelt: de directeur komt in dergelijke gevallen de bevoegdheid toe een beslissing te nemen over de vraag of een specifiek voorwerp – in dit geval een boek – alsnog kan worden toegestaan. Klagers raadsman heeft niet aangegeven om welk specifiek boek het gaat en op welke grond een uitzondering moest worden gemaakt op de regel dat boeken – buiten de bijbel, koran en boeken afkomstig uit de bibliotheek –  niet zijn toegestaan. Onder die omstandigheden is de beslissing van de directeur om klager niet toe te staan dit specifieke boek onder zijn berusting te houden, niet onredelijk of onbillijk te achten. Het is inherent aan de detentiesituatie dat inbreuk wordt gemaakt op de privacy van de gedetineerde. Een dergelijke inbreuk dient te voldoen aan eisen van proportionaliteit en subsidiariteit. Naar het oordeel van de beklagcommissie is de beslissing van de directeur jegens klager op dit punt niet onredelijk of onbillijk te achten, nu niet is onderbouwd en evenmin anderszins is gebleken op welke wijze klagers recht op privacy door deze beslissing van de directeur is geschonden. De klacht wordt ongegrond verklaard.

Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming: nummer 09/3254/GA dd. 25 februari 2010.

 

  1. Overige ontwikkelingen

Kamervragen van de leden Spekman en Anker over de klachtenbehandeling in detentiecentra en plaatsingen in isoleercellen (ingezonden 10 februari 2010)

De kamerleden stellen de staatssecretaris van Justitie verschillende vragen naar aanleiding van een reportage in het EO-radioprogramma Dit is de Dag. Zij willen onder meer weten of het waar is dat in de praktijk een groot aantal klachten in het detentiecentrum niet wordt doorgeleid of niet terechtkomt bij de Commissie. Ook vragen zij of de staatssecretaris bereid is tot een onderzoek indien er sprake blijkt te zijn van onvoldoende mogelijkheid voor gedetineerden om een klacht in te dienen of klachten onvoldoende worden doorgeleid. Verder willen zij weten of het waar is dat van het totaal aantal klachten in detentiecentra voor vreemdelingen slechts 3% gegrond wordt verklaard terwijl dat in andere gevangenissen 7 á 8% is. En tot slot vragen zij of in vreemdelingendetentie enkel geklaagd kan worden over beslissingen van de directeur en of dit betekent dat er niet geklaagd kan worden over de behandeling door bewakers.  De vragen zijn vooralsnog niet beantwoord.

 

Werkgroep Stop Deportaties blokkeert bouw Detentiecentrum Zestienhoven
Vijftig activisten van de Werkgroep Stop Deportaties (WSD) hebben vrijdag 25 maart de toegang tot het bouwterrein van het nieuwe detentie- en uitzetcentrum op Rotterdam-Airport (Zestienhoven) geblokkeerd. Met deze actie, in het kader van de ‘Stop DC16’-campagne, wil WSD de bouwactiviteiten voor een dag stilleggen en nogmaals een krachtig protest tegen de opsluiting van vluchtelingen en het vreemdelingenbeleid in het algemeen laten horen. Een deel van de activisten was het bouwterrein binnengedrongen en bevond zich in het in aanbouw zijnde detentiecentrum. De ME heeft hen hier later verwijderd.

Zie voor meer informatie: www.dc-16.nl